Dit document verzamelt informatie over de veiligheidssituatie in de regionale hoofdstad Las Anod (Laascaanood), regio Sool, gelegen in de betwiste gebieden tussen Somaliland en Puntland. De verslagperiode gehanteerd in deze analyse gaat van 1 januari 2023 tot en met 22 september 2023. Cedoca sluit dit onderzoek op 9 oktober 2023.
In februari 2023 vertaalt de gespannen sfeer in de regionale hoofdstad Las Anod zich in gewelddadige confrontaties, met het gebruik van zwaar geschut (mortier –en raketgranaten), tussen de Somalilandse veiligheidsdiensten en de lokale Dhulbahanteclanmilities. Nadien zijn er sporadische opflakkeringen van het geweld in de stad, of in de buurt van de stad, maar niet meer in die intensiteit zoals in de maand februari 2023. In juni 2023 besluit de VN-Veiligheidsraad dat dit geweld resulteert in een aanzienlijk aantal slachtoffers, de vernieling van infrastructuur en de ontheemding van de inwoners.
AI wijt de vele doden aan het gebruik van explosieven met een wijd bereik in een stedelijk gebied dat volgens de internationale humanitaire wet op willekeurig geweld verboden is. Door dit soort geweld vallen er burgerdoden. De geraadpleegde bronnen maken het niet mogelijk om een algemene conclusie te formuleren uit de beschikbare data over het aantal burgerdoden. ACLED noteert 16 burgerdoden door gericht geweld. Cedoca kan in de beschikbare data niet achterhalen hoeveel burgerdoden er naar schatting vallen bij het geweld tussen de twee actoren, incidenten die ACLED noteert in de categorie battles. AI schrijft in april 2023 over meer dan 100 burgerdoden, UNSOM noteert 87 burgerdoden voor de periode december 2022 – juni 2023.
Ook zorgt dit geweld voor een exodus uit de stad. Het UNHCR-monitoringsteam noteert een vlucht uit de regio Sool in de maanden januari, februari en maart 2023 met een piek in februari. In totaal schat het UNHCR dat 206.000 mensen de regio ontvluchten op een geschatte bevolking van 388.559. De meeste mensen vluchten naar de regio Nugaal (69.000), de regio Bari (52.000), naar andere locaties binnen de regio Sool (41.000) en naar de regio Toghdeer (40.000). Een minderheid trekt naar de regio Mudug (4.000) en de regio Woqooyi Galbeed (900). Naar schatting 100.000 anderen vluchten naar Ethiopië. Deze ontheemding gebeurt op het moment dat de regio in een voedselcrisissituatie zit door de aanhoudende droogte. Hierdoor zijn de middelen van de gastgezinnen al compleet uitgeput wanneer de nieuwe ontheemden aankomen. Er is een gebrek aan essentiële zaken zoals voedsel, onderdak, gezondheidszorg en bescherming.
Over of deze ontheemden, of een deel van deze ontheemden terugkeren naar de regio, vindt Cedoca op het moment van de redactie van dit onderzoek erg weinig informatie. Het UNHCR-monitoringsteam noteert dat er in de periode 1 januari 2023 tot 1 september 2023 42.000 ontheemden terugkeren naar de regio, de meeste onder hen zijn in de regio Sool vertrokken (41.000). Begin oktober 2023 bevestigen drie door Cedoca gecontacteerde bronnen de terugkeer van de ontheemden sinds september 2023. Niet alle ontheemden zijn al teruggekeerd omwille van het feit dat de wegen ontoegankelijk zijn door de recente zware regens. Sommige ontheemden kunnen de transportkosten om terug te keren niet betalen.
Beleid
Sinds de val van president Siad Barre in 1991 wordt de algemene veiligheidssituatie in Somalië grotendeels bepaald door een langdurig aanslepend gewapend conflict waardoor zeer veel Somaliërs intern ontheemd zijn of hun toevlucht genomen hebben tot het buitenland. Confrontaties tussen enerzijds de gewapende groepering Al-Shabaab, die vooral plattelandsgebieden in het centrum en het zuiden van het land controleert, en anderzijds de nationale en internationale veiligheidstroepen, blijft de belangrijkste bron van dit conflict.
De uiterst complexe situatie is echter niet van aard dat elke Somaliër per definitie, enkel en alleen omwille van zijn herkomst, een internationale beschermingsstatus moet krijgen. Voor verschillende profielen is de vrees voor vervolging ernstig en gegrond. Zij kunnen rekenen op de status van vluchteling.
Uit de beschikbare landeninformatie blijkt dat het geweldsniveau, de schaal van het willekeurig geweld, en de impact van het conflict in Somalië regionaal erg verschillend zijn. Hoewel de actuele situatie in een bepaalde regio nog steeds zeer complex kan zijn, blijkt uit deze informatie dat op regionaal niveau in geen enkele Somalische regio sprake is van een uitzonderlijke situatie waarbij de mate van het willekeurig geweld dermate hoog is dat er zwaarwegende gronden bestaan om aan te nemen dat een burger louter door zijn aanwezigheid aldaar een reëel risico loopt blootgesteld te worden aan een ernstige bedreiging van zijn leven of zijn persoon zoals bedoeld door artikel 48/4, § 2, c) van de Vreemdelingenwet.