Dit rapport behandelt de houding van de Iraanse autoriteiten ten opzichte van Iraniërs in het buitenland en Iraniërs die terugkeren naar Iran. Het bestrijkt de periode 1 maart 2020 tot en met 31 maart 2023.
Cedoca sloot het onderzoek voor deze update op 31 maart 2023 af.
Iraniërs hebben een lange geschiedenis van migratie naar het Westen. Ze trekken naar het buitenland op zoek naar investerings-, tewerkstellings- en opleidingsopportuniteiten en sociale vrijheden. Schattingen van het aantal Iraanse emigranten wereldwijd lopen uiteen van ruim 1,3 miljoen tot bijna 7 miljoen. De grootste Iraanse diaspora bevinden zich in de VS, Canada, Duitsland, Turkije, het VK, Zweden en Australië. In België wonen er een kleine 12.000 Iraanse immigranten. Iraniërs reizen in groten getale het land in en uit, zo ook de Iraanse diaspora in Europa.
Eén op vijf Iraanse emigranten verblijft in het buitenland na het verkrijgen van internationale bescherming. Het indienen van een verzoek om internationale bescherming in het buitenland is op zichzelf niet strafbaar in Iran. Wel kunnen Iraniërs in Iran vervolgd worden voor in het buitenland gepleegde strafbare feiten.
Het uitreizen van Iran zonder geldig paspoort of ander grensoverschrijdingsdocument is strafbaar. De geraadpleegde bronnen zijn niet eenduidig over de strafmaat: naargelang de bron kan deze gaan van een geldboete tot twee jaar gevangenisstraf. Zowel documentenfraude als omkoping aan de grenzen is moeilijk uit te voeren.
Het Iraanse regime intimideert en onderdrukt de Iraanse diaspora aan de hand van een breed spectrum aan transnationale repressietactieken. Deze gaan van digitale intimidatie, het viseren van dierbaren in Iran tot ontvoering en moord. Met haar buitenlandse operaties tracht Iran dissidente groeperingen die volgens het regime de stabiliteit van het regime bedreigen te ondermijnen. Het Iraanse regime hanteert een ruime definitie van wie een bedreiging vormt voor het voortbestaan van de Islamitische Republiek. Sinds de dood van Mahsa Amini in september 2022 en de daaropvolgende straatprotesten heeft het regime de internetsurveillance opgevoerd. Bronnen stellen dat de Iraanse autoriteiten bij het monitoren van politieke tegenstanders in het buitenland gewoonlijk belangrijke mensen en mensen die het meest ruchtbaarheid geven aan wat er in Iran gebeurt viseren.
Er is weinig informatie over de situatie van teruggekeerde verzoekers om internationale bescherming in Iran. Hun aantallen zijn laag en Cedoca heeft geen weet van mensenrechtenorganisaties die actief opvolgen wat er met hen gebeurt als ze terugkeren naar Iran.
De Iraanse autoriteiten beschouwen Iraniërs die met een paspoort terugreizen over het algemeen als gewone reizigers maar onderwerpen Iraniërs die met een LP reizen aan nader onderzoek aan de hand van een ondervraging bij aankomst. Arrestatie en mishandeling komen hierbij niet vaak voor. De autoriteiten ondervragen ook personen die gedwongen terugkeren en voeren onderzoek naar personen die Iran illegaal uitgereisd zijn. De meest voorkomende straf voor een illegaal vertrek is een boete of voorwaardelijke gevangenisstraf.
De geraadpleegde bronnen zijn niet eenduidig over de vraag of de Iraanse autoriteiten de socialemediaprofielen van terugkerende personen controleren op de luchthaven. Terwijl sommige bronnen hiervan geen weet hebben, stellen andere dat het voorkomt of dat dit gebruikelijk aan het worden is. Het doel van het regime is om informatie te vergaren over mensen om hen onder druk te kunnen zetten als ze hen willen gebruiken.
Verschillende geraadpleegde bronnen stellen dat de meeste in het buitenland wonende Iraniërs doorgaans geen problemen ondervinden bij terugkeer. Desondanks zijn er Iraniërs die bij terugkeer naar Iran problemen krijgen met de autoriteiten. Tijdens de verslagperiode hebben de autoriteiten drie dual nationals opgepakt na hun terugkeer naar Iran. Ook verschillende Iraanse atleten die in het buitenland hun steun betuigen aan de straatprotesten in Iran, hebben problemen gekregen met de autoriteiten na hun terugkeer. Cedoca heeft in het tijdsbestek van deze COI Focus in de voor deze COI Focus gebruikte bronnen geen berichten gevonden van afgewezen verzoekers om internationale bescherming vanuit Europa die na een terugkeer naar Iran problemen ondervonden hebben met de Iraanse autoriteiten. De geraadpleegde experten maken evenmin melding van grote problemen.
Met betrekking tot de impact van de Mahsa Aministraatprotesten op de behandeling van terugkeerders door de Iraanse autoriteiten, benadrukken de geraadpleegde experten verschillende elementen gaande van het profiel van de terugkeerder, het al dan niet hebben van de dubbele nationaliteit en eventuele oppositie-activiteiten in het buitenland.
Beleid
Het beleid dat de commissaris-generaal voert, is gestoeld op een grondige analyse van nauwkeurige en actuele informatie over de algemene situatie in het land van oorsprong. Die informatie wordt op professionele manier verzameld uit verschillende objectieve bronnen, waaronder het EUAA, het UNHCR, relevante internationale mensenrechtenorganisaties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Bij het bepalen van zijn beleid baseert de commissaris-generaal zich derhalve niet alleen op de op deze website gepubliceerde COI Focussen opgesteld door Cedoca, dewelke slechts één aspect van de algemene situatie in het land van herkomst behandelen.
Uit het gegeven dat een COI Focus gedateerd zou zijn, kan bijgevolg niet worden afgeleid dat het beleid dat de commissaris-generaal voert niet langer actueel zou zijn.
Bij het beoordelen van een asielaanvraag houdt de commissaris-generaal niet alleen rekening met de feitelijke situatie zoals zij zich voordoet in het land van oorsprong op het ogenblik van zijn beslissing, maar ook met de individuele situatie en persoonlijke omstandigheden van de asielzoeker. Elke asielaanvraag wordt individueel onderzocht. Een asielzoeker moet op een voldoende concrete manier aantonen dat hij een gegronde vrees voor vervolging of een persoonlijk risico op ernstige schade loopt. Hij kan dus niet louter verwijzen naar de algemene omstandigheden in zijn land, maar moet ook concrete, geloofwaardige en op zijn persoon betrokken feiten aanbrengen.
Voor dit land is geen beleidsnota beschikbaar op de website.