Deze COI Focus geeft een zicht op de ontwikkelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan in 2022-2023 (tot en met eind november). Cedoca voerde dit onderzoek tussen 20 augustus 2023 en 1 december 2023.
Het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan over Nagorno Karabach, een regio die officieel behoort tot Azerbeidzjan maar hoofdzakelijk wordt bewoond en bestuurd door etnische Armeniërs, vindt zijn oorsprong op het einde van de Sovjet-Unie. Tijdens een oorlog met Azerbeidzjan in het begin van de jaren 1990 slagen etnisch Armeense troepen erin om de controle over Nagorno Karabach en zeven omliggende Azerbeidzjaanse gebieden te verkrijgen. Hierdoor ontstaat er jarenlang een bufferzone tussen Armenië en Azerbeidzjan. Tijdens de eerste oorlog over Nagorno Karabach komen 30.000 mensen om het leven en raken er meer dan een miljoen ontheemd. Naar het conflict wordt regelmatig verwezen als een bevroren conflict met af en toe opflakkeringen van geweld.
Op 27 september 2020 barst een nieuwe oorlog los die eindigt met een staakt-het-vuren bemiddeld door Rusland op 10 november 2020. Azerbeidzjan slaagt erin om een deel van Nagorno Karabach te veroveren en opnieuw de controle te krijgen over de zeven districten die tot dan onder het gezag stonden van de de-facto-autoriteiten in Nagorno Karabach. Tijdens deze oorlog komen meer dan 7.000 militairen en 170 burgers aan weerszijden om het leven. Het staakt-het-vuren houdt in de eerste helft van 2021 grotendeels stand, maar in de tweede helft van 2021 zijn er verschillende momenten waarop het niet gerespecteerd wordt.
Na de oorlog in 2020 bevinden militaire posten langs weerszijden zich op sommige plaatsen op amper dertig tot honderd meter van elkaar. Onduidelijkheid over de exacte ligging van de grens tussen Armenië en Azerbeidzjan en het ontbreken van markering van die grenzen is op verschillende momenten de aanleiding voor wederzijdse beschietingen. In de weken na het begin van de oorlog van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2022 nemen de spanningen tussen Azerbeidzjan en de de-facto-autoriteiten in Nagorno Karabach, alsook met Armenië, toe. Dit uit zich in beschietingen tussen Azerbeidzjaanse en Armeense militaire posten aan de grens tussen beide landen en aan de grens met Nagorno Karabach. Experten vermoeden dat Azerbeidzjan gebruikmaakt van de geopolitieke situatie waarbij Rusland andere zorgen aan het hoofd heeft dan Nagorno Karabach en probeert te testen hoe Rusland en de internationale gemeenschap reageren op militaire acties van Azerbeidzjan.
Russische vredestroepen hebben na de oorlog in 2020 het mandaat om tot 2025 in de conflictzone in Nagorno Karabach te blijven en toe te zien op de veiligheidssituatie in de regio en in de Lachin-corridor, waar de enige verbindingsweg tussen Armenië en Nagorno Karabach ligt. Toch kan hun aanwezigheid bepaalde opflakkeringen niet verhinderen. Ook de Collective Security Treaty Organization, een militair bondgenootschap tussen voormalige Sovjetlanden waarvan Armenië lid is, treedt niet op wanneer er op 13-14 september 2022 gevechten uitbreken aan de Armeens-Azerbeidzjaanse grens. Het zijn de hevigste gevechten sinds het einde van de oorlog in 2020, waarbij meerdere grensdorpen in de Armeense provincies Syunik, Gegharkunik en Vayots Dzor worden beschoten vanaf Azerbeidzjaanse posities. Bijna driehonderd militairen komen hierbij om het leven, waarvan meer dan tweehonderd aan Armeense zijde. Meer dan vijfhonderd militairen raken gewond. In totaal sterven drie burgers en raken er acht gewond. Azerbeidzjaanse troepen hebben hun posities tijdens deze opflakkering opgeschoven, waardoor zij bepaalde stukken Armeens grondgebied in de grensregio nog steeds hebben ingenomen.
De Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev dreigt in 2022 en in 2023 op verschillende momenten om geweld te gebruiken indien er geen gehoor wordt gegeven aan zijn eisen. Een daarvan is het openen van een transportroute tussen Azerbeidzjan en diens exclave Nachitsjevan in het zuiden van de Armeense provincie Syunik. Azerbeidzjan spreekt van de Zangezur-corridor, vergelijkbaar met de extraterritoriale Lachin-corridor. Wanneer Azerbeidzjan begin december 2022 Armenië ervan beschuldigt wapens te vervoeren via de Lachin-corridor, start een maandenlange blokkade van de Lachin-corridor waardoor de inwoners van Nagorno Karabach niet bevoorraad kunnen worden en zij zonder essentiële goederen vallen. In april 2023 installeert Azerbeidzjan een controlepost op de route om te verhinderen dat Armenië wapens en soldaten naar Nagorno Karabach vervoert, iets wat niet bewezen is. Sinds september 2022 heeft Armenië alle overgebleven troepen uit de regio teruggetrokken. De blokkade van de Lachin-corridor leidt tot een humanitaire crisis in Nagorno Karabach. Tijdens de blokkade zijn er nog steeds af en toe opflakkeringen van geweld aan de grens tussen Armenië en Azerbeidzjan en in Nagorno Karabach.
Op 19 september 2023 lanceert Azerbeidzjan een militaire operatie in Nagorno Karabach die op 20 september 2023 resulteert in de overgave van de de-facto-autoriteiten in de regio. De bevolking van Nagorno Karabach vreest voor haar veiligheid en heeft geen vertrouwen in de verklaringen van Aliyev om de etnische Armeniërs te re-integreren in Azerbeidzjan. Wat volgt is een massale exodus uit de regio naar Armenië. Eind september 2023 zijn meer dan 100.000 van de naar schatting 120.000 inwoners naar Armenië gevlucht. Enkele hooggeplaatste figuren uit Nagorno Karabach zijn sindsdien door Azerbeidzjan aangehouden en worden er strafrechtelijk vervolgd.
Diplomatieke onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan, opgestart in 2022-2023 met de tussenkomst van de Europese Unie, de Verenigde Staten of Rusland, gaan verder na de overgave van Nagorno Karabach. Het doel hiervan is om een vredesakkoord te bereiken, waarin beide landen een consensus vinden over de demarcatie van de grens, het erkennen van elkaars territoriale integriteit en het installeren van een verbindingsroute tussen Azerbeidzjan en Nachitsjevan.
In de weken na de overgave van Nagorno Karabach zijn er regelmatig speculaties over een mogelijke escalatie van het conflict omwille van uiteenlopende redenen. Een vooraanstaande Armeense regeringsafgevaardigde ontkracht het risico van een invasie en stelt dat er geen aanzienlijke toename is van Azerbeidzjaanse troepen aan de Armeens-Azerbeidzjaanse grens. Intussen gaan de onderhandelingen tussen beide landen verder, ook al wordt er hier weinig inhoudelijke vooruitgang geboekt.
Sinds 20 oktober 2022 heeft de Europese Unie een monitoringmissie in Armenië die patrouilleert aan de grens tussen Armenië en Azerbeidzjan. Zij monitoren daar de veiligheidssituatie. Sinds hun aanwezigheid is het aantal ernstige incidenten beperkt gebleven, alsook het aantal burgerslachtoffers. In 2023 (tot en met 16 september 2023) registreert International Crisis Group, die het conflict al verschillende jaren monitort en slachtoffers in kaart brengt, in totaal tien burgerdoden en elf gewonde burgers. In dezelfde periode zijn 26 militairen gesneuveld en zijn er twintig gewond geraakt. Het gaat over slachtoffers aan weerszijden van het conflict.
De nabijheid van Azerbeidzjaanse militaire posten leidt bij inwoners van Armeense grensdorpen tot ongerustheid. Voor de oorlog in 2020 bestond er geen feitelijke grens in het oosten van Armenië, waardoor veel inwoners hun gewassen verbouwden op landbouwgronden die nu (opnieuw) in Azerbeidzjan gelegen zijn. Nu Azerbeidzjan zijn troepen heeft opgeschoven tot aan de grens, durven inwoners van grensdorpen bepaalde stukken landbouwgrond aan de grens niet langer gebruiken uit vrees voor beschietingen of om hun vee kwijt te geraken. Hoewel Azerbeidzjan benadrukt geen territoriale aanspraak te willen maken op Armenië (om de zogenaamde Zangezur-corridor te verwezenlijken), en er geen indicaties zijn van een mogelijke aanval in Syunik, blijft de bevolking er op zijn hoede.
Beleid
Het beleid dat de commissaris-generaal voert, is gestoeld op een grondige analyse van nauwkeurige en actuele informatie over de algemene situatie in het land van oorsprong. Die informatie wordt op professionele manier verzameld uit verschillende objectieve bronnen, waaronder het EUAA, het UNHCR, relevante internationale mensenrechtenorganisaties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Bij het bepalen van zijn beleid baseert de commissaris-generaal zich derhalve niet alleen op de op deze website gepubliceerde COI Focussen opgesteld door Cedoca, dewelke slechts één aspect van de algemene situatie in het land van herkomst behandelen.
Uit het gegeven dat een COI Focus gedateerd zou zijn, kan bijgevolg niet worden afgeleid dat het beleid dat de commissaris-generaal voert niet langer actueel zou zijn.
Bij het beoordelen van een asielaanvraag houdt de commissaris-generaal niet alleen rekening met de feitelijke situatie zoals zij zich voordoet in het land van oorsprong op het ogenblik van zijn beslissing, maar ook met de individuele situatie en persoonlijke omstandigheden van de asielzoeker. Elke asielaanvraag wordt individueel onderzocht. Een asielzoeker moet op een voldoende concrete manier aantonen dat hij een gegronde vrees voor vervolging of een persoonlijk risico op ernstige schade loopt. Hij kan dus niet louter verwijzen naar de algemene omstandigheden in zijn land, maar moet ook concrete, geloofwaardige en op zijn persoon betrokken feiten aanbrengen.
Voor dit land is geen beleidsnota beschikbaar op de website.