Algemene situatie

Nederlands

Deze COI Focus geeft zicht op de actuele situatie in Kosovo. De aandacht gaat hierbij specifiek uit naar de rechtstoestand, de toepassing van de rechtsvoorschriften in het democratische stelsel, de politieke omstandigheden, de mate waarin vervolging of mishandeling voorkomen en er tegen eventuele vervolging of mishandeling bescherming geboden wordt.

Dit document is een actualisering van de gelijknamige COI Focus van 1 april 2021.

Kosovo is sinds de onafhankelijkheidsverklaring van 17 februari 2008 een soevereine republiek met een parlementaire democratie. Het parlement wordt er verkozen op basis van regelmatige, vrije en eerlijke verkiezingen met een geheime stembusgang gebaseerd op algemeen enkelvoudig stemrecht.

In de specifieke context van een land in een post-conflictsituatie garandeert de Grondwet expliciet de bescherming van de minderheden en biedt ze ook verregaande mogelijkheden voor hun deelname aan het politieke leven.

Het zogenoemde Brussels Agreement van 19 april 2013, dat een stelselmatige normalisering van de relaties met Servië voorziet, is cruciaal voor Kosovo. Het akkoord zorgt voorlopig wel voor een grote polarisering in de binnenlandse politiek tussen politici die de normalisering van de relaties met Servië al dan niet genegen zijn. De politieke omstandigheden worden dan ook gekenmerkt door instabiliteit, aanhoudende crisis, dysfuncties en voortdurende regeringswissels. Momenteel regeert voor het eerst in de geschiedenis van het land een partij die niet behoort tot de oude elite en de mainstream politiek. Het gaat over Vetëvendosje, een partij die gegroeid is uit een burgermaatschappijbeweging tegen corruptie en georganiseerde misdaad. Vetëvendosje is verkozen met een sterk mandaat van 48 %. Waarnemers beschouwen deze power shift als de laatste hoop van de bevolking in de politiek.

Verschillende, gezaghebbende bronnen brengen de staat van de democratie in Kosovo (net als in de andere landen van de westelijke Balkan) in verband met het begrip state capture. Het gaat over een sterke verwevenheid tussen politie en economische elites waarbij ook corruptie en georganiseerde misdaad een fundamentele rol spelen. Het fenomeen gaat veel verder dan kleinschalige corruptie. Het gaat over een systematisch misbruik van overheidsmiddelen. Cliëntelisme speelt volgens deze bronnen een vitale rol bij state capture. Cliëntelistische netwerken, diep verankerd in alle geledingen van de maatschappij, vormen de machtsbasis voor de politieke elites en maken het democratische principe van de checks and balances onmogelijk. Het gevolg van state capture is dat de politiek op alle niveaus uitgebreid tussenkomt bij het gerecht, de overheidsadministraties en de media. Het fenomeen geeft aanleiding tot een gevoel van straffeloosheid en ongelijkheid in de samenleving.

Kosovo probeert niettemin voortdurend de strijd aan te binden tegen de alomtegenwoordige corruptie en de georganiseerde misdaad. Er zijn instellingen, gespecialiseerde gerechtelijke instanties, wettelijke mechanismes en voortdurende initiatieven. Sinds 2020 zijn er ook een aantal samenwerkingsverbanden met Europol in voege. Momenteel richten de autoriteiten zich eerder op kleinschalige corruptie en nog niet op gevallen van highlevelcorruptie. Regelmatig zijn er arrestaties en veroordelingen in de context van georganiseerde misdaad.

De universele mensenrechten en de fundamentele vrijheden zijn stevig verankerd in de Kosovaarse Grondwet. Ook internationale mensenrechtenverdragen gelden rechtsreeks in Kosovo en hebben steeds voorrang. Tevens voorziet de Grondwet in bescherming tegen alle vormen van discriminatie. De antidiscriminatiewetgeving is volledig in lijn met de Europese en internationale standaarden.

De Kosovaarse overheid respecteert over het algemeen haar eigen wetgeving in verband met de mensen- en grondrechten en in verband met antidiscriminatie. Toch zijn er ook nog uitdagingen en problemen vast te stellen bij de implementering van een aantal aspecten van deze wetgeving. In de praktijk kunnen minderheden zich niet altijd op hun rechten beroepen. De pers en de burgermaatschappij hebben regelmatig te maken met restricties en intimidaties. (Haat)misdrijven tegen etnische en gemarginaliseerde gemeenschappen komen nog steeds voor. Gevallen van discriminatie tegen minderheden worden slechts zelden vervolgd. Het gerecht toont zich soms partijdig bij de beoordeling van misdrijven tegen minderheden, ook al garandeert de Grondwet gerechtelijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid.

De KP is intussen uitgegroeid tot een goed uitgerust en vertrouwd instituut. Het is multi-etnisch samengesteld en toegankelijk voor iedereen. De KP hecht veel belang aan haar lokale verankering en verwevenheid met de samenleving. Ze wordt ook nog steeds bijgestaan door EULEX en KFOR. Eventuele gevallen van wangedrag en passiviteit door individuele agenten kunnen worden gemeld bij het PIK en de OIK. Jaarlijks worden agenten aangeklaagd en vervolgd.

De gangbare rechten van een moderne rechtstaat met betrekking tot de gerechtelijke procedures zijn formeel verworven en worden algemeen gerespecteerd. In Noord-Kosovo zijn Servische rechters geïntegreerd in het gerechtelijke apparaat. Wie geconfronteerd wordt met inbreuken tegen de mensenrechten beschikt over alle rechtsmiddelen en beroepsmogelijkheden binnen de gewone rechtsgang. Kosteloze rechtsbijstand is een grondwettelijk gegarandeerd mensenrecht. Toch moet het gerecht ook opboksen tegen politieke tussenkomsten, een gebrek aan gekwalificeerde rechters en een tekort aan middelen.

Er zijn in Kosovo negen lokale kantoren van de Ombudsdienst waar burgers terecht kunnen met eventuele klachten over mensenrechtenschendingen of ambtsmisbruik. Deze dienst kan ook telefonisch, per post en per e-mail bereikt worden.

De overheid heeft in de voorbije decennia wetgeving, actieplannen en strategieën ontwikkeld om een aantal specifieke situaties aan te pakken zoals discriminatie van Roma, huiselijk geweld, discriminatie en haatmisdrijven tegen LGBTI, moslimextremisme of aanvallen op journalisten en activisten.

In het licht van de lacunes en tekortkomingen van de autoriteiten wijzen de bronnen op het belang van de burgermaatschappij die vrij en robuust aanwezig is in Kosovo. Er zijn talloze ngo’s die eventuele gebreken bij de autoriteiten monitoren. Verder kunnen deze ngo’s ook eventuele slachtoffers van mensenrechtenschendingen bijstaan wanneer ze de bescherming van de veiligheidsdiensten en het gerecht nodig hebben.

Beleid

Het beleid dat de commissaris-generaal voert, is gestoeld op een grondige analyse van nauwkeurige en actuele informatie over de algemene situatie in het land van oorsprong. Die informatie wordt op professionele manier verzameld uit verschillende objectieve bronnen, waaronder het EASO, het UNHCR, relevante internationale mensenrechtenorganisaties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Bij het bepalen van zijn beleid baseert de commissaris-generaal zich derhalve niet alleen op de op deze website gepubliceerde COI Focussen opgesteld door Cedoca, dewelke slechts één aspect van de algemene situatie in het land van herkomst behandelen.

Uit het gegeven dat een COI Focus gedateerd zou zijn, kan bijgevolg niet worden afgeleid dat het beleid dat de commissaris-generaal voert niet langer actueel zou zijn.

Bij het beoordelen van een asielaanvraag houdt de commissaris-generaal niet alleen rekening met de feitelijke situatie zoals zij zich voordoet in het land van oorsprong op het ogenblik van zijn beslissing, maar ook met de individuele situatie en persoonlijke omstandigheden van de asielzoeker. Elke asielaanvraag wordt individueel onderzocht. Een asielzoeker moet op een voldoende concrete manier aantonen dat hij een gegronde vrees voor vervolging of een persoonlijk risico op ernstige schade loopt. Hij kan dus niet louter verwijzen naar de algemene omstandigheden in zijn land, maar moet ook concrete, geloofwaardige en op zijn persoon betrokken feiten aanbrengen.

Voor dit land is geen beleidsnota beschikbaar op de website.

Land: 
Kosovo

Informatie over de asielprocedure op maat van de asielzoeker, vindt u op : asyluminbelgium.be.