7.1. Het asielagentschap van de Europese unie (EUAA) in de kijker
Sinds 19 januari 2022 is het nieuwe European Union Agency for Asylum (EUAA) operationeel. Het vervangt daarbij het European Asylum Support Office (EASO). Dit agentschap, gevestigd in Malta, is een onmisbare schakel in de totstandkoming van een gemeenschappelijk Europees asielstelsel. Het bevordert de praktische samenwerking tussen lidstaten op vlak van asiel, helpt de lidstaten om aan hun verplichtingen te voldoen en biedt operationele en technische ondersteuning wanneer lidstaten te kampen krijgen met een grote migratiedruk. De omvorming kwam er in het kader van het Europees asiel- en migratiepact en was noodzakelijk omdat het mandaat van EASO te beperkt bleek. Er kon onder meer niet worden voldaan aan de sterk toegenomen vraag naar operationele ondersteuning vanuit lidstaten. Enkele belangrijke nieuwigheden zijn:
- de oprichting van een permanente asielreservepool van 500 experten uit de lidstaten die door de EUAA snel gemobiliseerd kunnen worden ter ondersteuning van de lidstaten;
- een versterking van het opleidingsprogramma voor asielfunctionarissen;
- het groter belang van de praktische gidsen, aanbevelingen, instrumenten en analyses die ontwikkeld worden ter ondersteuning van de nationale asiel- en opvangautoriteiten.
Het agentschap kreeg via het zogenaamde monitoringmechanisme ook de bevoegdheid om toezicht te houden op lidstaten wat betreft de operationele en technische toepassing van hun EU-verplichtingen. Indien tekortkomingen vastgesteld worden in een lidstaat zal het EUAA de nodige ondersteuning bieden. Het EUAA heeft een transitieprogramma uitgewerkt om deze bevoegdheden geleidelijk aan te kunnen opnemen.
De rol van het CGVS binnen EUAA
Over de jaren heen heeft het CGVS zich steeds sterk geëngageerd om de activiteiten van het agentschap mee te ondersteunen. Enerzijds is de commissaris-generaal de Belgische vertegenwoordiger in de Management Board en bepaalt zo mee de richting en de prioriteiten van het agentschap. Anderzijds nemen tal van gespecialiseerde CGVS-medewerkers deel aan een brede waaier van EUAA-activiteiten en projecten zoals tal van netwerken rond COI (country of origin information – informatie over de landen van herkomst), exclusie, kwetsbaarheid, training en de asielprocessen.
Eén van de aspecten die met het EUAA-mandaat aan belang wint betreft de ontwikkeling van de praktische gidsen, aanbevelingen, instrumenten en analyses die de lidstaten en de medewerkers van asieldiensten moeten helpen bij de uitvoering van hun dagelijkse taken. Zo werkte het CGVS mee aan de ontwikkeling van praktische gidsen rond de problematieken van:
- tolken in het asielproces;
- de beoordeling van de bewijsstukken in het asielproces;
- de beoordeling van aanvragen gebaseerd op religieuze motieven.
Een ander belangrijk aspect is de ontwikkeling van uniforme richtlijnen voor de behandeling van verzoeken om internationale bescherming uit een specifiek herkomstland, de zogenaamde Country Guidance. Dit proces van Country Guidance werd door EASO/EUAA opgestart vanuit de vaststelling dat er nog steeds grote verschillen bestaan tussen lidstaten bij de beoordeling van verzoeken. Op basis van gemeenschappelijke COI-rapporten komt EUAA, in nauwe samenwerking met de lidstaten, tot een gemeenschappelijke analyse van de situatie en worden specifieke richtlijnen uitgewerkt omtrent de beoordeling van deze verzoeken. Deze richtlijnen worden steeds belangrijker aangezien de lidstaten hier volgens de EU-regelgeving rekening mee dienen te houden, en ook de beroepsinstanties erkennen het belang van deze gemeenschappelijke richtlijnen. EUAA heeft reeds dergelijke Country Guidance ontwikkeld voor Afghanistan, Syrië, Irak, Somalië en Nigeria. Het CGVS-beleid inzake de beoordeling van verzoeken afkomstig uit deze landen is in lijn met deze richtlijnen. Het CGVS ondersteunt de totstandkoming van deze instrumenten en gelooft er sterk in dat dit uiteindelijk zal leiden tot een verder naar elkaar toegroeien van de asielpraktijken in de EU-lidstaten.
7.2. Hervestiging
In het kader van het Europese hervestigingsprogramma ging België voor 2022 de verbintenis aan om 1.250 vluchtelingen te hervestigen. Dit programma voorziet in financiële bijstand van 10.000 euro per hervestigde vluchteling via AMIF, het Europese Asiel- en Migratiefonds. De constante, zeer hoge instroom van verzoekers om internationale bescherming in België had in 2022 grote gevolgen voor de uitvoering van het hervestigingsprogramma. De opvang kon niet langer worden gegarandeerd en dit heeft ertoe geleid dat het hervestigingsprogramma tot stilstand is gekomen. Het CGVS organiseerde geen enkele selectiemissie in 2022. In 2022 konden uiteindelijk 71 hervestigingsaankomsten worden georganiseerd, 55 Syrische vluchtelingen uit Jordanië, Egypte en Libanon, acht Soedanese vluchtelingen uit Egypte, die al in 2021 werden geselecteerd, en acht vluchtelingen die door UNHCR werden voorgedragen omdat ze in een noodsituatie verkeerden.
Grafiek 26 : Hervestiging naar België / 2015 > 2022 - bron CGVS
7.3. Humanitaire corridor
In december 2021 ondertekende de Belgische staatssecretaris voor Asiel en Migratie een intentieverklaring met de Sant'Egidio-gemeenschap om een humanitaire corridor op te starten in de periode 2022-2024. Deze voorziet in een legale en veilige toegang tot België voor 250 kwetsbare vluchtelingen. Binnen dit project formuleert het CGVS voor elke persoon die volgens Sant’Egidio in aanmerking komt een advies over internationale bescherming voor de staatssecretaris. Deze neemt vervolgens de beslissing tot toelating tot het Belgische grondgebied. De eerste groep van 26 Syrische vluchtelingen uit Libanon kwam via deze humanitaire corridor naar België in november 2022.