Veiligheidssituatie

Français

Het doel van dit onderzoek is een stand van zaken op te maken over de veiligheidssituatie in Irak. Het gebied omvat heel het grondgebied met inbegrip van de Koerdische Autonome Regio (KAR), de provincies Duhok, Erbil en Sulaymania. Het onderzoek richt zich in het bijzonder op de periode van juli 2020 tot september 2021. Voor gegevens die het niveau van geweld meten, zoals statistieken van aanslagen, worden in sommige gevallen alleen de gegevens van het volledige jaar 2020 en een deel van 2021 geanalyseerd om verschillende bronnen met elkaar te kunnen vergelijken. Voor de kaarten met de geolocatie van incidenten en de lijsten met concrete voorbeelden van dodelijke geweldincidenten werden alleen de eerste negen maanden van 2021 gebruikt.

De analyse is een actualisering van het EASO-rapport over de veiligheidssituatie in Irak (Iraq, Security Situation) van oktober 2020. Voor de voorgeschiedenis van het conflict tot juli 2020 wordt in de tekst verwezen naar de overeenkomstige hoofdstukken van dit rapport.

Tijdens de voor dit document onderzochte periode bleef het geweld door de restanten van de voormalige Islamitische Staat (ISIS), die al sinds november 2017 geen grondgebied in Irak onder vaste controle houden, op hetzelfde niveau als in 2019 en begin 2020. ISIS is ook in 2021 vooral een ruraal fenomeen en houdt zich schuil in ontoegankelijke gebieden in Centraal-Irak, van waaruit het aanvallen op de veiligheidstroepen en ook op burgers uitvoert. Sinds het verlies van het laatste grondgebied in Irak voert ISIS een guerrillastrategie met in de eerste plaats gerichte aanvallen op posities van het Iraakse leger, de politie en de PMF in de provincies van Centraal-Irak en de landelijke buitengebieden van de provincie Bagdad. ISIS viseert ook personen die een of andere veiligheidsfunctie uitoefenen, zoals politiepersoneel of mukhtars, die over het reilen en zeilen in hun dorp of wijk goed op de hoogte zijn. Deze personen en hun families vormen het doelwit van gerichte executies. Grootschalige aanslagen, al dan niet met zelfmoordterroristen, zijn uitzonderlijk geworden, actueel vallen meer slachtoffers onder de combattanten van beide kanten dan onder de burgerbevolking.

Het lagere niveau van geweld door ISIS is over het hele land gezien duidelijk: in Bagdad zijn de aanslagen zeer sterk verminderd, al waren in de eerste negen maanden van het jaar drie met een groter aantal slachtoffers, en in heel Zuid-Irak is de terroristische organisatie zo goed als volledig afwezig. Lokaal zijn er soms wel opflakkeringen, met name in de gebieden van het vroegere kalifaat. In Diyala, Kirkuk en Salah al-Din is de frequentie van aanvallen door ISIS nog altijd relatief hoog maar nergens is ze nog vergelijkbaar met de periode van 2013 tot 2016. Het (totaal) aantal aanvallen en slachtoffers liggen vele malen lager dan in die periode.

De grote betogingen tussen oktober 2019 en februari 2020 met grootschalig geweld en talrijke dodelijke slachtoffers behoren tot het verleden, maar betogingen van burgers tegen corruptie en dysfunctionele infrastructuur zijn een steeds terugkerend fenomeen in Irak, en de eisen van de veelal jonge betogers zijn niet veranderd: zij eisen het aftreden van de hele politieke klasse en nieuwe bestuurders die niet geworteld zijn in het systeem van machtsdeling tussen de etnische en religieuze machtsblokken (Muhasasa). In de nasleep van de betogingen werden activisten bedreigd, aangevallen, ontvoerd en ook vermoord door gewapende groepen. Bij deze vorm van geweld zijn de daders doorgaans onbekend maar wordt door waarnemers ervan uitgegaan dat ze uit de hoek van de pro-Iraanse milities komen.

In Zuid-Irak komt het vaak tot gewelddadige confrontaties tussen stammen. Bij deze vuurgevechten komen ook burgers om het leven of worden ze gewond.

Iran speelt een heel actieve rol in Irak, en de toenemende escalatie van het conflict tussen de VS en Iran heeft een sterke politieke invloed in Irak. De VS en Iran hebben beiden een militaire aanwezigheid in het land, en ook in 2020 en 2021 kwam het tot vijandelijkheden tussen de VS enerzijds en pro-Iraanse milities anderzijds. De VS heeft een verdere terugtrekking van haar grondtroepen in Irak ingezet. Deze aftocht zou volgens de planning tegen einde 2021 afgesloten moeten worden, maar betekent niet het volledige einde van de Amerikaanse aanwezigheid, er blijft altijd nog een beperkte capaciteit voorhanden.

De sjiitische milities van de Popular Mobilization Forces (PMF) zijn niet alleen een component van de Iraakse strijdkrachten maar vormen bijzonder machtige politiek-militair-economische blokken die op alle beslissingsniveaus grote invloed uitoefenen. Bij de jongste parlementaire verkiezingen heeft het sadristische blok een overwinning geboekt en de pro-Iraanse Fateh-alliantie een zware nederlaag geleden. Dit leidt tot politieke spanningen die in de eerste twee weken na de verkiezingsdag nog tot geen grootschalig geweld hebben geleid.

In de Koerdische Autonome Regio (KAR) zijn de Turkse luchtmacht en ook Turkse grondtroepen actief, die tegen de Koerdische PKK vechten die al lange tijd haar basis heeft in de ontoegankelijke bergregio's van de KAR. Bij de luchtaanvallen en grondgevechten komen ook regelmatig burgers om het leven. De PKK valt af en toe ook patrouilles van de KDP-peshmerga aan. Een uitloper van dit conflict zorgt dan weer voor Turkse luchtaanvallen in het district Sinjar, waar Turkije de met de PKK gelieerde YBS aanvalt.

In de omstreden gebieden concurreren de Koerden en Bagdad om de macht. Na het verlies van een deel van de omstreden gebieden in de nasleep van het referendum van september 2017 is er op sommige plaatsen en machtsvacuüm ontstaan: de centrale overheid bleek niet in staat om in landelijke gebieden de burgers de nodige veiligheid en bescherming te bieden tegen de resterende ISIS-militanten. ISIS maakte dan ook dankbaar gebruik van deze situatie. Ondanks hun concurrentie zijn de Koerden en Bagdad nu gedwongen om op veiligheidsgebied terug samen te werken om de extremistische militanten in deze zones efficiënt te bestrijden.

De terugkeer van de IDP’s is vertraagd. Nog altijd zijn meer dan een miljoen ontheemden niet teruggekeerd naar hun oorspronkelijke woonplaats. De redenen daarvoor zijn veelvuldig: oorlogsschade, veiligheidsproblemen door actuele conflicten of door contaminatie met explosieven, en ook slechte economische perspectieven maken dat veel gevluchte burgers aarzelen om terug te keren. De gemeenschappen in de voormaals door ISIS bezette gebieden zijn zwaar getekend door de gebeurtenissen en vaak verscheurd langs etnische, religieuze en tribale lijnen. De eisen om bestraffing en wraak drijven samen met de vrees voor een terugkeer van de Islamitische Staat het verzet op tegen een terugkeer van families of clans die met ISIS geassocieerd worden maar de overheid oefent druk uit op de gemeenschappen om deze terugkeer te versnellen. Er zijn enkele gebieden waar weinig of zelfs bijna geen terugkeer gebeurt.

Politique de traitement

Depuis 2013, la situation sécuritaire dans la région a été largement déterminée par la montée de l'État islamique en Irak et en Syrie (EI) et par la lutte contre celui-ci. Le 9 décembre 2017, le premier ministre alors en fonction, M. al-Abadi, a annoncé que la dernière partie de la zone occupée par l'EI en territoire irakien avait été reprise, mettant ainsi fin à la guerre terrestre contre l'organisation terroriste. La victoire sur l’EI et la reconquête des zones occupées par l’organisation ont manifestement eu un impact positif et tangible sur les conditions de sécurité en Irak. Toutefois, les cellules de l’EI restent actives dans plusieurs provinces et les forces de sécurité irakiennes, les milices chiites et les peshmergas kurdes mènent toujours des opérations contre l’organisation. Cela se traduit par un niveau de violences, une échelle de la violence aveugle et un impact du conflit sur la population qui varient fortement d’une région à l’autre. Par ailleurs, dans le cadre du conflit avec le PKK, l’armée turque procède à des attaques aériennes et mène des opérations terrestres contre des cibles liées au PKK dans les zones frontalières du nord de l’Irak.

Land: 
Irak