Een gelijkaardige beslissing voor gelijkaardige verzoeken
Het is de basisdoelstelling van het gemeenschappelijke Europese asielstelsel dat elke derdelander, ongeacht in welke lidstaat hij zijn verzoek om internationale bescherming indient, recht heeft op een gelijkaardige behandeling van zijn asielprocedure en een gelijkwaardige opvang. Om dit te realiseren wordt sinds 1999 werk gemaakt van de harmonisering van het Europese asielsysteem via een tweesporenbeleid: Europese wetgeving en praktische samenwerking.
Europese wetgeving
Tussen 1999 en 2004 zijn een reeks minimumnormen vastgelegd voor de belangrijkste onderdelen van het asielproces. Het gaat hierbij om het zogeheten asielpakket: Dublin- en Eurodac verordeningen, de Asielprocedure-, Kwalificatie- en Opvangvoorwaardenrichtlijn en de Richtlijn Tijdelijke Bescherming. In het Verdrag van Lissabon of ook de Europese Grondwet, hebben de Europese staatshoofden en regeringsleiders zich geëngageerd om verder te werken aan een gemeenschappelijke asielprocedure met een uniforme asielstatus, geldig in de ganse EU. Het volledige asielpakket - met uitzondering van de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn - is daarom opnieuw onderhandeld tussen 2009 en 2013, waarbij de partners niet langer minimumstandaarden nastreefden, maar wel gemeenschappelijke normen.
Intussen heeft zich ook een invloedrijke asielrechtspraak ontwikkeld, zowel op nationaal als op Europees niveau. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens had al een aanzienlijk contentieux ontwikkeld m.b.t. het non-refoulement beginsel, en blijft zijn asielrechtspraak verder ontwikkelen. Daarnaast wint het Hof van Justitie van de Europese Unie met zijn prejudiciële arresten over asielzaken aan belang. Het valt te verwachten dat de rol van het Hof in de harmonisering van het Europese asielbeleid de komende jaren zal toenemen.
Praktische samenwerking
Om de praktische samenwerking tussen nationale asieldiensten te bevorderen stelt de EU fondsen ter beschikking voor concrete projecten. Het recent opgerichte Asiel-, Migratie- en Integratiefonds (AMIF) moet lidstaten helpen bij de implementatie van het Europese asielacquis en zorgen voor een betere uitwisseling van informatie en praktijken tussen lidstaten.
Om alle activiteiten van praktische samenwerking beter te coördineren, is in 2010 het Europese Asielondersteuningsbureau (EASO) opgericht. Dit EU agentschap, gevestigd in Malta, helpt lidstaten om de EU-wetgeving in de praktijk te brengen, biedt steun aan landen die onder bijzondere asieldruk staan en versterkt de operationele samenwerking tussen nationale asieldiensten. Op kort tijd heeft EASO al een reeks belangrijke instrumenten ontwikkeld, die op termijn verder zullen bijdragen aan een Europese harmonisering van het asielbeleid: gemeenschappelijke opleidingsmodules, gemeenschappelijke COI rapporten, betrouwbare en actuele asielstatistieken, concrete ondersteuningsmissies in landen zoals Griekenland, Bulgarije of Italië, enz…
De rol van het CGVS in de opbouw van een Europees asielsysteem
Op Europees niveau is het CGVS één van de grote voortrekkers van de realisatie van een gemeenschappelijke Europees asielsysteem. Dit vertaalt zich ook in de missie van het CGVS, waar duidelijk aandacht besteed wordt aan de Europese en internationale dimensie van het asielbeleid.
Zo heeft het CGVS de Belgische overheid vertegenwoordigd in de onderhandelingen over de herziening van de Kwalificatie- en Asielprocedurerichtlijnen. Cruciaal voor België hierbij was een substantiële verhoging van de garanties voor asielzoekers, met de nodige aandacht voor kwaliteit en efficiëntie van het asielproces, en een reële bijdrage van de wetswijzigingen aan het harmoniseringsproces.
Samen met de Zweedse en Nederlandse zusterorganisaties en met Fedasil behoort het CGVS tot de meest actieve en betrokken partners van EASO. Dirk Van den Bulck, vertegenwoordiger van België in de Raad van Bestuur van EASO, maakt van praktische samenwerking een speerpunt van zijn Europees beleid. Zo is het CGVS van nabij betrokken bij de ontwikkeling van een hele reeks EASO producten, in het bijzonder op het vlak van COI, opleiding en kwaliteit. In 2014 is EASO van start gegaan met enkele projecten rond “joint processing” , de gezamenlijke behandeling van verzoeken om internationale bescherming. Voor het eerst in de geschiedenis van de EU nemen asielexperts uit het ene land hierbij effectief deel aan de asielprocedure in een andere lidstaat. Dit gaat van de registratie van verzoeken, over de behandeling van Dublin-aanvragen tot en met het asielgehoor en de beoordeling van de nood aan internationale bescherming.
We staan ongetwijfeld aan het begin van een belangwekkende evolutie. En het CGVS zal hierbij steeds het voortouw blijven nemen, om bescherming te bieden aan zij die bescherming nodig hebben, waar ze zich ook in de EU bevinden.